Wypadki komunikacyjne dzielą ich uczestników na dwie strony – poszkodowanych i sprawców. Często jednak bywa tak, że poszkodowany miał znaczący wpływ na zaistnienie niebezpiecznej sytuacji, a w konsekwencji wypadku. Czy należy mu się odszkodowanie? Jeśli tak, to czy w pełnym wymiarze?
Co to jest przyczynienie się do wypadku?
W przypadku, gdy ofiara wypadku ma w pewnym stopniu wpływ na jego powstanie, mówimy o przyczynieniu się do powstania lub zwiększenia szkody. Następuje wtedy, gdy zachowanie poszkodowanego jest nieprawidłowe i stanowi w jakimś stopniu przyczynę wypadku. Zaniechanie odpowiedniego działania, które mogłoby zapobiec wypadkowi, także jest uwzględniane jako wkład w wypadek.
Kwestie te reguluje art. 362 kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim, „jeśli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza stopnia winy obu stron”.
Jak ocenić, czy poszkodowany przyczynił się do wypadku?
Aby ocenić to, czy poszkodowany przyczynił się do powstania szkody oraz ewentualnie w jakim stopniu, należy wziąć pod uwagę to, czy jego zachowanie mogło doprowadzić do powstania wypadku lub do zwiększenia się jego konsekwencji. Podstawą oceny są następujące czynniki: podstawa odpowiedzialności sprawcy szkody, stopień winy obu stron, wina lub nieprawidłowość zachowania poszkodowanego. Najważniejszą sprawą jest ustalenie, czy w ogóle doszło do powstania szkody w ten sposób. Warto zaznaczyć, że samo przyczynienie nie przesądza o zmniejszeniu obowiązku naprawienia szkody.
Określanie stopnia powstania szkody
Istnieją też okoliczności, które należy wziąć pod uwagę przy dokonywaniu obliczenia (a dokładniej obniżenia) kwoty odszkodowania. Należą do nich:
- stopień winy obu stron,
- stopień przyczynienia się obu stron,
- wiek poszkodowanego,
- stopień naruszenia obiektywnych reguł postępowania przez poszkodowanego oraz ich konfrontacja z zarzutami stawianymi odpowiedzialnemu za szkodę,
- pobudki i motywy, jakimi kierował się poszkodowany, podejmując działanie nieprawidłowe,
- ciężar naruszonych przez sprawcę obowiązków i stopień ich naruszenia,
- szczególne okoliczności danego wypadku,
- specyficzne cechy osobiste,
- rozmiar i waga uchybień po stronie poszkodowanego,
- ocena samej przyczyny wyrządzającej szkodę,
- ocena zachowania się poszkodowanego.
Procentowe określenie szkody
Przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody określa się procentowo. Oznacza to w skrócie, że wszelkie otrzymane przez niego świadczenia zostają pomniejszone proporcjonalnie do jego roli w wypadku. Do redukcji takiej dochodzi, gdy działanie bądź zaniechanie działania poszkodowanego nie doprowadziłoby do powstania szkody lub zmniejszyło jej skutki. Niedopuszczalna jest natomiast sytuacja, by doszło do całkowitego pozbawienia poszkodowanego odszkodowania. Jest to możliwe tylko w wypadku orzeczenia wyłącznej winy poszkodowanego.